Południe: Szeged / Segedyn

[Ribizli]

A tutaj jeszcze jedna rzecz z Szegedu: szegedi papucs

[Ribizli]

W Szegedzie jest również pomnik ku czci Złotej Drużyny (zwolennicy piłki nożnej na pewno będą wiedzieli). Pomnik ten, niestety, został ukradziony kilka lat temu ( prawdopodobnie ze względu na metale ciężkie). Dzisiaj stoi znowu, obserwowany przez kamerkę 24/7.

[Ribizli]

Jak już pisałam poprzednio, w Szegedzie jest dużo budynkow secesyjnych, gdyż miasto to zostalo zbudowane na nowo po Wielkiej Powodzi, kiedy to secesja była w modzie na przełomie XIX i XX wieku. Tym razem chciałabym napisać o budynku, którego już nie ma. Mianowicie chodzi o najbardziej znany burdel w Szegedzie, powszechnie znany wsród mieszkańców miasta pod nazwa Jatata. Należał on do małżeństwa o wymownym nazwisku Angyal (węg. anioł) i bardzo dobrze prosperowal aż do 1928 r., kiedy to wszystkie tego typu przybytki zostały oficjalnie zamknięte. Małżonkowie dostali pozwolenie na wybudowanie parterowego budynku w stylu neobarokowym na małej parceli zaraz obok torów kolejowych (aż tak blisko, że właściciele musieli podpisać oficjalne zobowiązanie, że nie będą rościć żadnych pretensji jeśli jakaś iskra z przejeżdżającego pociągu spadnie na budynek i wywoła pożar). Powstał jednak piętrowy budynek w stylu secesyjnym. Z tego powodu małżeństwo Angyal zostało powołane do sądu za nieprzestrzeganie przepisów budowlanych. Z zewnątrz budynek wygladądał jak elegancki hotel, a w środku były piękne żyrandole, ozdobne schody, a ściany i sufity były zdobione gipsowymi stiukami i malowidłami. Na parterze w jednej części budynku znajdowało się mieszkanie właścicieli, a po przeciwnej stronie duży salon do powszechnego użytku. Na piętrze znajdowało się 14 pokoi dla pań i ich klientow, z łazienką po każdej stronie korytarza. Wieczorami na zewnątrz paliła się czerwona lampa, a lokaj w liberii kierował klientów do środka. Po likwidacji domów publicznych złote czasy budynku bezpowrotnie się skończyły. Przez jakiś czas budynek funkcjonował jako akademik dla studentów uniwersytetu. Nistety, pod koniec wojny został trafiony przez bombę, która zniszczyła 1/3 budynku. Przez krótki czas budynek powrócił do swojej oryginalnej funkcji (czyli 2/3 budynku co sie ostało), ale teraz oficjalnie nazywał się barem. Później za socjalizmu pelnił funkcję hotelu robotniczego, a jeszcze później domu mieszkalnego dla uboższych mieszkańców. Powoli mieszkańcy przenieśli się do wielkiej płyty, gdzie przynajmniej były łazienki, a na ich miejsce wprowadzili się różni menele i budynek totalnie zszedł na psy. Postanowiono go rozebrać w 1990 r. Zachowały się tylko stare fotografie i opisy wnętrz zapamiętane przez jego bywalcow w czasach jego świetności... Szkoda...
Poniżej zdjęcie budynku z ok.1914 roku:

[Ribizli]

Szeged ma również nowoczesne budynki. Jednym z nich jest TIK (Tanulmányi és Információs Központ: Centrum Nauki i Informacji), który otworzył sie w styczniu 2005 roku i jest częścią uniwersytetu. Znajduje się w nim również jedna z największych bibliotek na Węgrzech: zarówno pod względem księgozbioru, jak i biblioteka cyfrowa. Jak poprzednio wspominałam, do Szegedu po zmianie granic w wyniku układu w Trianon, "przeniósł się" w 1921 roku uniwersytet z Kolozsváru (obecnie Cluj-Napoca w Rumunii): profesorowie, bibliotekarze, inni pracownicy uniwersytetu przyjechali do Szegedu, gdzie kontynuowali swoją działalność. Szeged stał się miastem uniwersyteckim, w którym dzisiaj uczy się około 30 tys. studentów. Budynki fakultetów są rozrzucone po całym mieście. Najnowszym przybytkiem jest właśnie TIK.
Poniżej kilka zdjęć TIK-u:

[Ribizli]

Symbolem Szegedu jest jego katedra. Widnieje ona na wielu pocztówkach z Szegedu, a także jej makieta stoi w obu węgierskich parkach miniatur (w Bér i Szarvas), gdzie można oglądać najbardziej znane budowle węgierskie.
Na poniższym obrazku makieta z nowootwartego parku miniatur (tzw. Mini- Magyarország) w Szarvas:

[Ribizli]

Panorama Szegedu: na zdjęciu na pewno rozpoznacie Katedrę.

[Ribizli]

A w Szegedzie na Széchenyi tér już kwitną magnolie...

[Ribizli]

Polski akcent w Szegedzie:

[Ribizli]

Miklós Radnóti urodził się w Budapeszcie, ale na studia przyjechał do Szegedu na ówczesny uniwersytet Franciszka Józefa. W latach 1930-1934 studiował język/literaturę węgierską i francuską. Jako student mieszkal w wielu domach w Szegedzie. Na wielu z nich znajdują się obecnie tablice pamiątkowe (mieszkał on także krótko w opisanym poprzednio byłym domu publicznym, kiedy to zaczął on funkcjonować jako bursa dla studentów).
W Szegedzie jest rownież gimnazjum im. Miklósa Radnótiego, a niedawno postawiono przed nim pomnik poety z jego żoną Fanni.



Historia Miklósa i Fanni jest romantyczna, wzruszająca i tragiczna zarazem. Poznali się w młodym wieku będąc jeszcze uczniami szkoły średniej. Pobrali po powrocie Miklósa z Szegedu do Budapesztu w 1935 r. Zamieszkali w mieszkaniu na ulicy Pozsonyi 1 w Budapeszcie. I tam też Fanni mieszka po dzień dzisiejszy, w tym samym mieszkaniu. A na drzwiach mieszkania nadal wisi tabliczka "Dr.Radnóti Miklós". W zeszłym roku obchodziła 100-tne urodziny. Fanni nigdy nie brała udziału w obchodach, odczytach, wywiadach itp. dotyczących jej męża. W 2008 roku przekazała wszystkie rękopisy męża do Biblioteki Węgierskiej Akademii Nauk.

Na nartach w 1935 roku

Miklós zginął pod koniec wojny w nie do końca znanych okolicznościach. W 1944 roku, został wcielony do oddziału pracy przymusowej, który skierowano do Serbii. W czasie jednego z długich przemarszów jego kolumna została zaatakowana a on sam zastrzelony, gdyż był uznany za zbyt słabego, aby iść dalej. Miał 35 lat. Został pochowany w zbiorowej mogile koło wsi Abda w północno-zachodnich Węgrzech.
Po wojnie mogila została otwarta i ciałaekshumowane. W kieszeni marynarki Miklósa znaleziono zeszycik z wierszami, które pisał do ostatniej chwili...Poeta wraz z innymi zabitymi został pochowany na cmentarzu żydowskim w Győr. Niedługo potem został ekshumowany ponownie i tym razem (po raz trzeci) pochowany na cmentarzu Kerepesi w Budapeszcie.
W Szegedzie, na Placu Katedralnym, jest jego płaskorzeźba w panteonie wybitnych Węgrów. Jest uważany za jednego z najwybitniejszych węgierskich poetow XX wieku. Na wyróżnienie zasługują erotyki pisane do Fanni, a także wiersze pisane w niewoli w 1944 roku. Na płaskorzeźbie jest jego wiersz "Ember vigyázz" (Uważaj człowieku), napisany w 1944 roku.



Człowieku, uważaj, przyglądaj się bacznie światu:
Tamto już było, a teraz tę dziką teraźniejszość
miej w sercu, trzymaj ten zły świat
i zawsze wiedz, co musisz robić dla niego
żeby był inny.
(tłumaczenie moje, nie mogłam znaleźć innego.)

[Ribizli]

A to pomnik ku czci studentów segedyńskich, którzy wystąpili z ówczesnego komunistycznego związku studentów (zwanego DISZ) i utworzyli konkurencyjny związek tzw. MEFESZ. To właśnie oni zaczęli wiecować wzniecając ferment, który rozprzestrzenił się na uniwersytety innych węgierskich miast, aby wybuchnąć całą siłą 23-go października 1956 roku.
Na pomniku widnieją napisy: "Utworzenie MEFESZu 16-go października 1956 roku" i "My, Segedyńczycy, zrobiliśmy pierwszy krok".