16-12-2025, 11:49
Na stronach helsinki.hu pojawił się raport o sytuacji dzieci w węgierskich placówkach opiekuńczych.
Przemoc instytucjonalna wobec dzieci pozostaje jednym z najpoważniejszych, a zarazem najtrudniejszych do ujawnienia problemów współczesnych systemów opieki i resocjalizacji. Szczególną wagę ma ona w kontekście zamkniętych instytucji, w których dzieci – z definicji pozbawione realnej możliwości wyboru i ucieczki – są całkowicie zależne od personelu oraz mechanizmów państwowej kontroli. Niniejsza analiza dotyczy raportu Węgierskiego Komitetu Helsińskiego „Intézeti bántalmazások következmények nélkül”, który dokumentuje przypadki przemocy wobec dzieci w węgierskich domach dziecka i placówkach poprawczych w latach 2011–2021.
Problem przemocy ma charakter systemowy, a państwowe mechanizmy kontroli i odpowiedzialności okazują się w dużej mierze nieskuteczne.
Przemoc instytucjonalna wobec dzieci pozostaje jednym z najpoważniejszych, a zarazem najtrudniejszych do ujawnienia problemów współczesnych systemów opieki i resocjalizacji. Szczególną wagę ma ona w kontekście zamkniętych instytucji, w których dzieci – z definicji pozbawione realnej możliwości wyboru i ucieczki – są całkowicie zależne od personelu oraz mechanizmów państwowej kontroli. Niniejsza analiza dotyczy raportu Węgierskiego Komitetu Helsińskiego „Intézeti bántalmazások következmények nélkül”, który dokumentuje przypadki przemocy wobec dzieci w węgierskich domach dziecka i placówkach poprawczych w latach 2011–2021.
Problem przemocy ma charakter systemowy, a państwowe mechanizmy kontroli i odpowiedzialności okazują się w dużej mierze nieskuteczne.
Przemoc jako zjawisko systemowe
Analizowane raporty ombudsmana ujawniają szerokie spektrum naruszeń praw dziecka: od przemocy fizycznej i psychicznej, przez przemoc seksualną, aż po tolerowanie brutalnej przemocy rówieśniczej. Szczególnie niepokojące jest to, że opisywane praktyki powtarzają się w wielu placówkach, niezależnie od ich profilu czy lokalizacji. Świadczy to o istnieniu utrwalonych wzorców instytucjonalnych, a nie o pojedynczych nadużyciach jednostek.
Dzieci relacjonowały bicie, groźby, krzyki oraz stosowanie upokarzających kar, takich jak kary zbiorowe czy przymusowe czynności o charakterze degradującym. W niektórych instytucjach dochodziło także do przemocy seksualnej, zarówno ze strony personelu, jak i osób trzecich. Wysoki odsetek dzieci uwikłanych w prostytucję – sięgający w niektórych placówkach 25–40% – wskazuje na rażące zaniedbania w zakresie ochrony najbardziej bezbronnych.
Dzieci relacjonowały bicie, groźby, krzyki oraz stosowanie upokarzających kar, takich jak kary zbiorowe czy przymusowe czynności o charakterze degradującym. W niektórych instytucjach dochodziło także do przemocy seksualnej, zarówno ze strony personelu, jak i osób trzecich. Wysoki odsetek dzieci uwikłanych w prostytucję – sięgający w niektórych placówkach 25–40% – wskazuje na rażące zaniedbania w zakresie ochrony najbardziej bezbronnych.
Rola personelu i normalizacja przemocy
Istotnym elementem analizowanego problemu jest postawa personelu placówek. Raporty wskazują, że przemoc rówieśnicza bywała tolerowana, bagatelizowana, a czasem wręcz postrzegana jako „naturalny” element funkcjonowania instytucji. Taka normalizacja agresji prowadzi do wtórnej wiktymizacji ofiar, które tracą zaufanie do dorosłych i rezygnują z poszukiwania pomocy.
Jednocześnie personel często działał w warunkach chronicznego przeciążenia, niedoboru kadr i braku odpowiednich szkoleń. Choć czynniki te nie usprawiedliwiają przemocy, sprzyjają jej utrwalaniu i obniżają zdolność instytucji do reagowania w sposób zgodny z prawami dziecka.
Jednocześnie personel często działał w warunkach chronicznego przeciążenia, niedoboru kadr i braku odpowiednich szkoleń. Choć czynniki te nie usprawiedliwiają przemocy, sprzyjają jej utrwalaniu i obniżają zdolność instytucji do reagowania w sposób zgodny z prawami dziecka.
Nieskuteczne mechanizmy kontroli państwowej
Centralnym wnioskiem raportu jest nieskuteczność państwowych mechanizmów nadzoru. Ombudsman wielokrotnie dokumentował poważne naruszenia praw dziecka, jednak jego działania miały w przeważającej mierze charakter opisowy i rekomendacyjny. W żadnym z analizowanych przypadków nie doszło do złożenia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, nawet wtedy, gdy istniały ku temu wyraźne przesłanki.
Brak realnych konsekwencji dla sprawców oraz brak systematycznego monitoringu wdrażania zaleceń prowadziły do utrwalenia bezkarności. Dla dzieci oznaczało to pozostawanie w środowisku, które nie tylko nie zapewniało im bezpieczeństwa, lecz często było źródłem dalszych traum.
Przyczyny strukturalne
Raport Węgierskiego Komitetu Helsińskiego jednoznacznie wskazuje na strukturalne przyczyny przemocy instytucjonalnej. Należą do nich chroniczne niedofinansowanie systemu ochrony dzieci, wysoka rotacja personelu, brak obowiązkowych szkoleń i superwizji oraz niejasne procedury zgłaszania nadużyć. W takich warunkach nawet najbardziej formalnie rozbudowany system kontroli nie jest w stanie skutecznie chronić praw dziecka.
Analiza raportu „Intézeti bántalmazások következmények nélkül” ( 
Przemoc w instytucjach bez konsekwencji) prowadzi do wniosku, że przemoc wobec dzieci w zamkniętych instytucjach na Węgrzech ma charakter systemowy, a nie incydentalny. Państwo, mimo formalnych mechanizmów nadzoru, nie zapewnia skutecznej ochrony ani realnej odpowiedzialności za naruszenia praw dziecka.
Z perspektywy praw człowieka przypadek ten stanowi istotne ostrzeżenie przed iluzorycznością kontroli instytucjonalnej. Pokazuje on, że bez realnych sankcji, odpowiedniego finansowania oraz wzmocnienia pozycji ofiar nawet najbardziej szczegółowe raporty pozostają jedynie dokumentacją cierpienia, a nie narzędziem realnej zmiany.
Przemoc w instytucjach bez konsekwencji) prowadzi do wniosku, że przemoc wobec dzieci w zamkniętych instytucjach na Węgrzech ma charakter systemowy, a nie incydentalny. Państwo, mimo formalnych mechanizmów nadzoru, nie zapewnia skutecznej ochrony ani realnej odpowiedzialności za naruszenia praw dziecka.Z perspektywy praw człowieka przypadek ten stanowi istotne ostrzeżenie przed iluzorycznością kontroli instytucjonalnej. Pokazuje on, że bez realnych sankcji, odpowiedniego finansowania oraz wzmocnienia pozycji ofiar nawet najbardziej szczegółowe raporty pozostają jedynie dokumentacją cierpienia, a nie narzędziem realnej zmiany.