Uroki północnych Węgier

[Orvos]

Oto, co można jeszcze zwiedzić w Egerze oprócz zamku, minaretu oraz Doliny Pięknej Pani - muzeum w domu-pracowni Gárdonyiego Gézy. Żeby tam się dostać, przed schodami wiodącymi do głównej bramy zamku należy skręcić nie w lewo, a w prawo. Schody w górę prowadzą do przejścia podziemnego na Bástya utca, ta zaś uliczka po kilku minutach doprowadza do ulicy nazwanej na cześć samego pisarza. Na niewysokim pagórku znajduje się piękny ogród, a furtka wiedzie właśnie do muzeum. Ponadto z tego miejsca roztacza się piękna panorama miasta, położonego w dolince, oraz widok na okoliczne wzgórza.

Gárdonyi miał właściwie dwa domy. W pierwszym ulokował swoją rodzinę i część socjalno-kuchenną, z której przysyłano mu posiłki, w drugim zaś urządzono mu pracownię i tam właśnie mieści się muzeum. W sionce ozdobionej autoportretem pisarza urzęduje pani kustosz i zarazem przewodniczka.



To skromna placówka, więc nie należy spodziewać się nowoczesnych przewodników audio, ale wielu uczestników naszego forum włada węgierskim, ja zaś porozumiewałem się po rosyjsku (jeszcze nieźle pamiętam ze szkoły). Gárdonyi był prawdziwym człowiekiem renesansu o wielorakich zainteresowaniach i licznych talentach. Zaczął od pracy pedagogicznej, parał się dziennikarstwem, a ponadto, jak wspomniałem, malował, no i pisał. Był namiętnym bibliofilem i kolekcjonerem różnych przedmiotów. W jego pracowni uderza liczba tomów; nie pamiętam, ile ich było, lecz ogromne regały uginają się od zgromadzonych woluminów w różnych językach. Część z nich to już dzisiaj istne białe kruki.







I wreszcie możemy podejść do biurka wieszcza, przy którym powstały Gwiazdy Egeru. Cennym eksponatem oczywiście jest narzędzie pracy pisarza - maszyna do pisania.



W suficie nad biurkiem znajduje się oszklona lukarna, służąca do oświetlania biurka, gdyż pisarz szczelnie zamykał okiennice, nie chcąc rozpraszać się przy pracy widokiem otoczenia, w pracowni panował więc stały półmrok, zaciemniany dodatkowo gęstymi kłębami dymu z cygara. Gárdonyi był bowiem namiętnym palaczem, stąd brązowokawowy odcień ścian, który pisarz wybrał celowo, by ściany nie żółkły od dymu.

W drugim, mniejszym pokoiku, ozdobionym szafą z malowanym pejzażem na drzwiach (również dzieło Gárdonyiego) stoi mniejsze biureczko i skromne łóżko z żelazną ramą. W ogóle umeblowanie jest spartańskie. W takich warunkach pisarz krył się przed światem całymi miesiącami, dopóki nie ukończył pracy. Zyskał sobie tym przydomek "pustelnika z Egeru".



Można też przejść się po ogrodzie, gdzie stoi pomnik pisarza. Całą posiadłość rodzina Gárdonyiego po śmierci pisarza przekazała miastu. Aż zazdrość bierze, jaką estymą cieszyli się dawniej ludzie pióra. Taka pracownia, luksus odosobnienia, cisza i spokój ważne w pracy... Łza się w oku kręci... W każdym razie wizytę w muzeum polecam miłośnikom kultury węgierskiej, a zwłaszcza tym, którzy mieli okazję przeczytać dzieło cenione przez Węgrów niczym Trylogia przez Polaków, a które dzisiaj w polskim przekładzie chyba jest już nie do zdobycia.