08-03-2013, 18:33
Dzisiaj mija 66-ta rocznca smierci Jánosa Esterházy. Jego tragiczna historia wplata sie w bardzo trudna i okrutna historie XX wieku. Sa w niej tez watki polskie. Urodzony w 1901 , ojciec Wegier, matka Polka (Elzbieta Tarnowska z Krakowa, corka prof.Stanislawa Tarnowskiego). W wieku 20 lat zaangazowal sie w polityke. Podobno zostal politykiem wbrew wlasnej woli. Mowil i pisal plynnie po polsku, wegiersku, slowacku jak i w innych jezykach. Pochodzil z jednego z najbardziej znanych arystokratycznych rodow Wegier co okazalo sie byc zaleta i wada w zaleznosci od okolicznosci. Po podpisaniu traktatu w Trianon, pozostal na miejscu i stal sie duchowym przywodca Wegrow. Zostal wybrany poslem z okregu Koszyc. Zawsze i wszedzie upominal sie o prawa dla mniejszosci wegierskiej. W swojej pierwszej mowie parlamentarnej powiedzial: "Akaratunk ellenére odacsatoltak Csehszlovákiához, követeljük, hogy a csehszlovák kormány teljes körben tisztelje a mi kisebbségi, nyelvi, kulturális és gazdasági jogainkat" (Niezgodnie z nasza wola, zostalismy przylaczeni do Czechoslowacji, domagamy sie wiec, aby czechoslowacji rzad uszanowal nasze prawa mniejszosci narodowej: jezykowe, kulturalne i gospodarcze). Po odlaczeniu sie Slowacji byl poslem do parlamentu państwa słowackiego uzależnionego od hitlerowskich Niemiec. W czasie IIWS pomagal zarowno Slowakom i Czechom, Zydom i Polakom a takze etnicznym Niemcom. Wystapil przeciwko okupacji niemieckiej Wegier w marcu 1944 r. Gestapo poszukiwalo go pod koniec wojny ale udalo mu sie umknac.
Po II WS na zyczenie Gustawa Husaka zostal aresztowany i oddany w rece NKWD i wywieziony do ZSRR. Po rocznym pobycie na Lubiance, zostal zeslany do gulagu na Syberie na 10 lat. W Bratyslawie w 1947 roku zostal zaocznie skazany na smierc za zdrade stanu przez powieszenie. Wydany w rece Czechoslowacji w 1949 r. przez ZSRR aby wykonac wyrok. Jego mlodsza siostra Maria Mycielska walczyla o ocalenie jego zycia. W koncu zamieniono mu kare smierci na dozywotnie wiezienie. Jego siostra pozostala na Slowacji (mimo obywatelstwa polskiego) aby byc blizej brata i zyjac w nedzy robila, co mogla: odwiedzala go, organizowala lekarstwa, wysylala paczki. Przenoszony z jednego wiezienia do drugiego w calej Czechoslowacjim, w koncu zmarl w wiezieniu w Mirovie na Morawach 8-marca 1957 roku. Mial 56 lat. Podobno, jak wiedzial, ze koniec jest bliski , poprosil, aby przeniesiono go do wiezienia blisko jego miejsca urodzenia, aby umrzec na ziemi rodzinnej, ale wladze odmowily. Cialo zostalo poddane kremacji i prochow nigdy nie oddano rodzinie mimo zabiegow siostry. Maria wrocila do Polski po jego smierci w 1958 r. Po jej smierci powstala ksiazka z jej zapiskow zycia codziennego z lat 1944-1957, a takze pamietnika wieziennego Jánosa, ktory pisal pomiedzy linijkami modlitewnika. Tytul ksiazki „Ułaskawiony na śmierć" ( wydana w Polsce przez wydawnictwo "Więź", Warszawa 2010 ).
Urne z jego prochami udalo sie dopiero zlokalizowac w 1975 r. w grobie masowym na cmentarzu w Pradze. Corka i inni politycy wegierscy od 1989 r, wspierani przez rzad wegierski po dzis dzien walcza o jego rehabilitacje na Slowacjii. Jak dotad bezskutecznie...
Od 2005 r. zaczely sie pojawiac na Slowacji jego pomniki. W Koszycach w rocznice urodzin, odbylo sie odsloniecie jego popiersia. Nie obylo sie bez incydentow. Na Slowacji nadal jest uwazany za zbrodniarza wojennego i wszelkie proby rehabilitacji trafiaja w proznie mimo licznych prob.
Po II WS na zyczenie Gustawa Husaka zostal aresztowany i oddany w rece NKWD i wywieziony do ZSRR. Po rocznym pobycie na Lubiance, zostal zeslany do gulagu na Syberie na 10 lat. W Bratyslawie w 1947 roku zostal zaocznie skazany na smierc za zdrade stanu przez powieszenie. Wydany w rece Czechoslowacji w 1949 r. przez ZSRR aby wykonac wyrok. Jego mlodsza siostra Maria Mycielska walczyla o ocalenie jego zycia. W koncu zamieniono mu kare smierci na dozywotnie wiezienie. Jego siostra pozostala na Slowacji (mimo obywatelstwa polskiego) aby byc blizej brata i zyjac w nedzy robila, co mogla: odwiedzala go, organizowala lekarstwa, wysylala paczki. Przenoszony z jednego wiezienia do drugiego w calej Czechoslowacjim, w koncu zmarl w wiezieniu w Mirovie na Morawach 8-marca 1957 roku. Mial 56 lat. Podobno, jak wiedzial, ze koniec jest bliski , poprosil, aby przeniesiono go do wiezienia blisko jego miejsca urodzenia, aby umrzec na ziemi rodzinnej, ale wladze odmowily. Cialo zostalo poddane kremacji i prochow nigdy nie oddano rodzinie mimo zabiegow siostry. Maria wrocila do Polski po jego smierci w 1958 r. Po jej smierci powstala ksiazka z jej zapiskow zycia codziennego z lat 1944-1957, a takze pamietnika wieziennego Jánosa, ktory pisal pomiedzy linijkami modlitewnika. Tytul ksiazki „Ułaskawiony na śmierć" ( wydana w Polsce przez wydawnictwo "Więź", Warszawa 2010 ).
Urne z jego prochami udalo sie dopiero zlokalizowac w 1975 r. w grobie masowym na cmentarzu w Pradze. Corka i inni politycy wegierscy od 1989 r, wspierani przez rzad wegierski po dzis dzien walcza o jego rehabilitacje na Slowacjii. Jak dotad bezskutecznie...
Od 2005 r. zaczely sie pojawiac na Slowacji jego pomniki. W Koszycach w rocznice urodzin, odbylo sie odsloniecie jego popiersia. Nie obylo sie bez incydentow. Na Slowacji nadal jest uwazany za zbrodniarza wojennego i wszelkie proby rehabilitacji trafiaja w proznie mimo licznych prob.